حصیربافی بلوچستان – Balochistan mat weaving

حصیربافی از دیرباز به دلیل نیاز و موجود بودن مواد اولیه آن در منطقه وجود داشته است اما هم اکنون با آمدن محصولات پلاستیکی کم رنگ شده و رو به نابودی است. در قدیم اکثر اشیا منزل و حتی مصالح ساخت خانه، حصیری بوده اند ، سقف ها، زیر اندازها ، دیواره ها ، اشیا کاربردی و . . .

وظیفه بافت تگرد (که به عنوان سقف و زیر انداز و دیوار استفاده می شده) و اشیا داخل خانه به عهده زنان بوده و مردان بافته های دیگر را تولید می کردند مثل سواس (کفش) ، پربند (طنابی که دور کمر می اندازند و از درخت بالا می روند)، چیلک (طناب).

مواد اولیه

درختچه داز (نام علمی: Nannorrhops ritchiana) ماده اولیه تشکیل دهنده بافته های حصیری بلوچستان را تشکیل می دهد. این درختچه خودرو است و در بستر رودخانه ها (اکثرا فصلی) رشد می کند.

میوه درختچه داز که به آن در زبان محلی کونل می گویند، همین میوه شامل یک دانه بزرگ در وسط آن است.

نمایی از بستر رودخانه ها و درختچه داز

بافت ها

طناب یا در زبان محلی چیلک

بافتی است پایه که نیاز به مهارت کمی دارد ولی بسیار کاربردی است، از آن برای ساخت کفش یا سواس ، بستن خوشه درختان و بستن هرچیز دیگر ، ساخت پربند یا طناب های پهنی که از درختان بالا می روند، استفاده می شود.

دو کرت

بافت پایه بسیاری از لوازم خانه و کار است مثل زیر دیگی و سبد و کیف و حتی کلاه، که به صورت طنابی دراز بافته می شود و بعد در دوخت به شکل دلخواه حالت داده می شود و محصوصلات متنوعی از آن ساخته می شوند.

بافت سه کرت (سچکان)

مشابه بافت دو کرت، این مدل هم بافت پایه است اما پهن تر و همه آنچه را که می شود با بافت دو کرت ساخت با این بافت هم می شود ساخت، این بافت به مهارت و تمرکز بیشتری نیاز دارد.

سندک

بافت سندک با دو یا سه برگ از درخت داز آغاز می شود و برای پوشاندن خوشه های درخت خرما و نگهداری انها از پخش نشدن و از دست نرفتن محصوب و حفاظت در برابر پرندگان و گرد باران استفاده می شود تا محصول ا خراب نکنند و بیشتر در فصل هامین تولید و بافته می شود.

الک

برای تمیز کردن آرد و جدا کردن سبوس ها استفاده می شده و الان کمتر دیده و یا استفاده می شود.
این بافت هم شبیه سندک است با این تفاوت که روبروی هم قرار نمی گیرند و بر روی هم بافته می شوند و دو لایه شیار دار را تشکیل می دهند که روی هم قرار گرفته اند.

قندان

بافت قندان به این صورت است که تعدادی پیش (برگ در خت داز) را کنار هم گره زده و سپس با هم می بافند.

ابزار های بازی و سرگرمی

بعضی موجودات مثل بز و اشیایی مثل توپ و گیاهانی مثل گل را هم جهت سرگرمی بچه ها درست می کرده اند که ساخت آنها هم نیاز به مهارت خاصی داشته است.

سواس شوانگی (کفش چوپانی)

خیلی سریع ساخته می شده و سبک بوده و با یک برگ درختچه داز آن را می بافتند و می کوبیدند تا کمی نرم تر شود و راحت تر قابل استفاده باشد.

محافظ انگشت (انگشتی)

این بافته را در هنگام زخمی شدن انگشتی استفاده می کردند. به گونه ای است که دور انگشت را به صورت کامل گرفته و نمی گذارد به آن آسیب بیشتری وارد شود.